Vì sao lương cơ bản thấp nhưng tổng thu nhập vẫn cao?

Vì sao lương cơ bản thấp nhưng tổng thu nhập vẫn cao?

Nhiều người đi làm, đặc biệt là công nhân trong các khu công nghiệp, thường ngạc nhiên khi thấy lương cơ bản trong hợp đồng chỉ 5–6 triệu, nhưng tổng thu nhập thực tế mỗi tháng lại lên tới 9–12 triệu đồng. Vậy tại sao có sự chênh lệch lớn như vậy? Liệu doanh nghiệp có “lách luật” hay người lao động có bị thiệt thòi gì không? Hãy cùng CVLam.vn tìm hiểu rõ hơn.

1. Hiểu đúng về “lương cơ bản”

Lương cơ bản là mức lương được ghi rõ trong hợp đồng lao động, là căn cứ để doanh nghiệp và người lao động:

- Tính tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp (BHXH, BHYT, BHTN);

- Xác định lương làm thêm giờ, lương nghỉ phép, nghỉ lễ;

- Là cơ sở để tính thuế thu nhập cá nhân và các phúc lợi khác.

Lương cơ bản không bao gồm phụ cấp, thưởng hay trợ cấp, mà chỉ thể hiện phần “cứng” bắt buộc theo quy định pháp luật. Vì vậy, mức lương cơ bản thấp không có nghĩa là doanh nghiệp trả lương thấp, mà chỉ là họ tách riêng phần lương gốc với phần thu nhập biến động.

2. Tổng thu nhập – con số thực người lao động nhận được

Khác với lương cơ bản, tổng thu nhập phản ánh đầy đủ số tiền mà người lao động thực nhận mỗi tháng. Tổng thu nhập thường bao gồm:

- Lương cơ bản (phần cố định ghi trong hợp đồng)

- Phụ cấp: ăn trưa, xăng xe, chuyên cần, độc hại, nhà ở, điện thoại...

- Thưởng năng suất, KPI, thưởng chuyên cần

- Tiền làm thêm giờ, tăng ca

- Thưởng lễ, Tết, doanh thu hoặc hiệu quả công việc

- Phúc lợi khác: hỗ trợ sinh nhật, hiếu hỉ, thai sản, nghỉ mát…

Nhờ các khoản này, tổng thu nhập thực tế có thể cao hơn gấp rưỡi hoặc gấp đôi lương cơ bản ghi trong hợp đồng.

Ví dụ: Lương cơ bản: 5.000.000đ; Phụ cấp + thưởng + tăng ca: 4.000.000đ → Tổng thu nhập thực tế: 9.000.000đ

3. Vì sao doanh nghiệp thường chia lương thành nhiều phần?

Việc tách lương ra nhiều phần không phải là “mẹo lách luật”, mà là chiến lược nhân sự hợp pháp được nhiều doanh nghiệp áp dụng. Lý do là:

- Giữ tính linh hoạt trong chi trả: Doanh nghiệp có thể điều chỉnh phụ cấp và thưởng theo hiệu quả làm việc, mà không cần sửa lại hợp đồng.

- Khuyến khích người lao động: Các khoản thưởng năng suất, chuyên cần giúp tăng động lực, tạo cạnh tranh lành mạnh trong môi trường làm việc.

- Giảm chi phí đóng bảo hiểm: Vì BHXH chỉ tính dựa trên lương cơ bản và một số khoản cố định, doanh nghiệp tiết kiệm được phần chi phí đáng kể, trong khi người lao động vẫn nhận đủ thu nhập thực tế.

Tuy nhiên, cách làm này cũng khiến người lao động cần hiểu rõ các khoản trong bảng lương để bảo vệ quyền lợi lâu dài.

4. Lương cơ bản thấp có ảnh hưởng gì không?

Về ngắn hạn, không ảnh hưởng nhiều vì tổng thu nhập vẫn đủ đảm bảo cuộc sống. Nhưng về lâu dài, mức lương cơ bản thấp sẽ kéo theo mức đóng và hưởng BHXH thấp, dẫn đến:

- Tiền lương hưu, trợ cấp thai sản, ốm đau, thất nghiệp sẽ thấp hơn.

- Khi nghỉ việc, trợ cấp thôi việc hoặc bảo hiểm thất nghiệp được tính theo lương cơ bản chứ không theo tổng thu nhập.

Vì vậy, nếu bạn làm việc lâu dài, hãy quan tâm đến mức lương đóng bảo hiểm xã hội chứ không chỉ nhìn vào con số tổng thu nhập hàng tháng.

5. Cách kiểm tra và bảo vệ quyền lợi của bạn

Để đảm bảo minh bạch và không bị thiệt, người lao động nên:

- Kiểm tra hợp đồng lao động: xem rõ phần ghi “mức lương đóng bảo hiểm xã hội” có hợp lý không.

- Giữ lại bảng lương hàng tháng: ghi chi tiết từng khoản thu nhập, thưởng, phụ cấp.

- Tra cứu trên cổng BHXH Việt Nam để biết doanh nghiệp đóng bảo hiểm đúng mức chưa.

- Trao đổi với bộ phận nhân sự hoặc công đoàn nếu phát hiện mức đóng BHXH thấp hơn thực tế.

Việc hiểu rõ cơ cấu lương giúp bạn bảo vệ quyền lợi, đồng thời chủ động thương lượng mức lương thực tế trong các đợt xét tăng lương hoặc tái ký hợp đồng.

Tóm lại, việc lương cơ bản thấp nhưng tổng thu nhập cao là hoàn toàn hợp pháp và khá phổ biến trong thị trường lao động hiện nay. Quan trọng nhất là người lao động cần:

- Hiểu rõ cách cấu trúc lương;

- Biết mình đang được đóng bảo hiểm ở mức nào;

- Và không chỉ quan tâm đến “con số cuối cùng” mà hãy chú ý đến quyền lợi dài hạn.

Một bảng lương “đẹp” không chỉ là con số cao, mà còn là sự công bằng, minh bạch và đảm bảo quyền lợi cho cả hai bên - người lao động và doanh nghiệp.