Khi bị chấm dứt hợp đồng trái luật, người lao động nên làm gì?

Khi bị chấm dứt hợp đồng trái luật, người lao động nên làm gì?

Không ít người lao động rơi vào tình huống bị cho nghỉ việc đột ngột, không báo trước hoặc bị sa thải mà không rõ lý do. Trong nhiều trường hợp, hành động này của doanh nghiệp có thể bị xem là chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật. Vậy khi gặp tình huống này, người lao động nên làm gì để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình?

1. Hiểu đúng: Thế nào là chấm dứt hợp đồng trái luật?

Theo Bộ luật Lao động 2019, doanh nghiệp chỉ được chấm dứt hợp đồng trong một số trường hợp nhất định, như:

- Hợp đồng hết hạn hoặc đã hoàn thành công việc theo thỏa thuận.

- Hai bên thỏa thuận chấm dứt.

- Người lao động vi phạm kỷ luật nghiêm trọng hoặc thường xuyên không hoàn thành công việc.

- Doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, giải thể, sáp nhập theo quy định.

Nếu người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng mà không có lý do hợp pháp, không báo trước đủ thời gian, hoặc không tuân thủ đúng quy trình, thì hành vi đó được xem là chấm dứt hợp đồng trái luật.

Ví dụ thực tế:

- Bị cho nghỉ việc vì “công ty khó khăn” nhưng không có thông báo trước 30 ngày.

- Bị sa thải mà không có biên bản xử lý kỷ luật rõ ràng.

- Hợp đồng còn thời hạn nhưng bị ép nghỉ không lý do.

2. Dấu hiệu nhận biết chấm dứt hợp đồng trái pháp luật

Người lao động cần lưu ý một số dấu hiệu phổ biến sau:

- Doanh nghiệp không báo trước ít nhất 30 ngày (đối với hợp đồng xác định thời hạn).

- Không có quyết định bằng văn bản hoặc không nêu rõ lý do.

- Không thanh toán đầy đủ lương, trợ cấp, bảo hiểm khi chấm dứt hợp đồng.

- Không họp xử lý kỷ luật trước khi sa thải.

- Không có chứng cứ chứng minh vi phạm của người lao động.

Nếu có một trong những dấu hiệu này, rất có thể doanh nghiệp đã chấm dứt hợp đồng lao động trái luật.

3. Quyền lợi của người lao động khi bị chấm dứt hợp đồng trái luật

Khi bị chấm dứt hợp đồng trái pháp luật, người lao động có quyền yêu cầu doanh nghiệp:

- Thanh toán tiền lương, bảo hiểm, phúc lợi trong thời gian bị nghỉ việc,

- Bồi thường ít nhất 2 tháng tiền lương theo hợp đồng lao động.

- Nếu người lao động không muốn quay lại làm việc, có thể yêu cầu doanh nghiệp: Trả trợ cấp thôi việc; Bồi thường thiệt hại thực tế; Thanh toán đầy đủ sổ BHXH và các khoản liên quan.

4. Các bước người lao động nên làm khi bị cho nghỉ trái luật

Bước 1: Giữ lại chứng cứ: Hãy lưu giữ toàn bộ hồ sơ, tin nhắn, email, quyết định nghỉ việc, bảng lương và hợp đồng lao động. Đây là bằng chứng quan trọng nếu sau này bạn cần khiếu nại hoặc khởi kiện.

Bước 2: Gửi khiếu nại nội bộ: Trước hết, bạn có thể gửi đơn khiếu nại đến ban giám đốc, phòng nhân sự hoặc công đoàn cơ sở để yêu cầu giải quyết. Nhiều trường hợp có thể được xử lý ngay trong nội bộ nếu hai bên thương lượng được.

Bước 3: Gửi đơn tới cơ quan nhà nước: Nếu doanh nghiệp không phản hồi, bạn có thể: Gửi đơn đến Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội nơi doanh nghiệp đặt trụ sở; Hoặc liên hệ Liên đoàn Lao động quận/huyện để được hỗ trợ pháp lý.

Bước 4: Khởi kiện ra Tòa án: Nếu sau 30 ngày vẫn không được giải quyết, người lao động có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp huyện theo Điều 188 Bộ luật Lao động. Bạn không phải nộp án phí nếu khởi kiện chỉ để đòi lại tiền lương, trợ cấp, hoặc yêu cầu nhận lại việc làm.

5. Lưu ý quan trọng để bảo vệ quyền lợi

- Không ký vào đơn nghỉ việc tự nguyện nếu bạn không thực sự muốn nghỉ.

- Đọc kỹ quyết định chấm dứt hợp đồng trước khi nhận, để tránh mất quyền lợi.

- Nếu không có công đoàn tại nơi làm việc, có thể nhờ tổ chức tư vấn pháp luật miễn phí của Sở Lao động hoặc Liên đoàn Lao động địa phương.

- Lưu lại bằng chứng liên lạc (email, tin nhắn, biên bản làm việc) – đó là cơ sở chứng minh hành vi trái luật của doanh nghiệp.

6. Cách phòng tránh rủi ro khi ký hợp đồng lao động

Để tránh bị thiệt thòi trong tương lai, người lao động nên:

- Đọc kỹ các điều khoản về chấm dứt hợp đồng trước khi ký.

- Yêu cầu doanh nghiệp ghi rõ mức lương, phụ cấp, và trách nhiệm của hai bên.

- Giữ bản sao hợp đồng, bảng lương, sổ BHXH, vì đây là căn cứ bảo vệ bạn sau này.

Nếu có thay đổi về công việc hoặc thời hạn hợp đồng, nên ký phụ lục hợp đồng bằng văn bản, tránh thỏa thuận miệng.

Bị chấm dứt hợp đồng trái luật là tình huống không ai mong muốn, nhưng người lao động hoàn toàn có thể bảo vệ mình nếu hiểu rõ quyền lợi và quy trình pháp lý.

Hãy nhớ: Đừng vội vàng ký vào giấy tờ khi chưa hiểu rõ nội dung; Luôn giữ lại bằng chứng làm việc; Và chủ động liên hệ cơ quan chức năng hoặc công đoàn khi quyền lợi bị xâm phạm. Một người lao động hiểu luật sẽ không dễ bị “ép nghỉ” hay thiệt thòi. Biết luật là cách tốt nhất để bảo vệ công sức và thu nhập chính đáng của mình.